بحث مالیات بر ارث چند سالی است که بیشتر بر سر زبان‌ها افتاده است. هنوز هم برای بسیاری از افراد محل سوال است که «مالیات بر ارث چیست؟»، «مالیات بر ارث چقدر است و به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد؟»
ما در این مقاله قرار است به این پرسش‌ها و برخی نکات دیگر پاسخ دهیم. ضمن آنکه در پایان نرخ مالیات بر ارث را برای چندین مورد مهم از جمله «مالیات بر ارث مغازه» محاسبه کرده‌ایم.
همگی ما می‌دانیم که مالیات نقش زیادی در عمران و آبادانی یک کشور دارد و یکی از مهم‌ترین منابع برای کسب درآمد دولت است. انواع مختلفی از مالیات وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها مالیات بر ارث است. این نوع از مالیات در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
مالیات بر ارث نوعی از مالیات مستقیم محسوب میشود که بر دارایی به جا مانده از افراد وضع میشود. بعد از فوت افراد ماترک یا اموال منقول و غیرمنقول باقیمانده از آنها بین وراث تقسیم میشود. این وارثان بنا به سهم خود از ارث و همچنین میزان خویشاوندی که با فرد متوفی دارند، باید مالیات بر ارث را پرداخت کنند.
در صورت عدم پرداخت این نوع مالیات، وراث نمی‌توانند مالکیت اموال منقول و غیرمنقول فرد متوفی را به خود انتقال دهند یا دخل و تصرفی در آن داشته باشند. به عنوان مثال، نمی‌توانند اموال را به فروش برسانند.
بحث مالیات بر ارث از گذشته‌های دور در ایران مورد توجه قرار گرفته و اولین قوانین آن در سال 1316 به تصویب رسیده است. با این حال، در خلال این سال‌‌ها همواره قوانین مربوطه به روزرسانی شده است.
یزان مالیات بر ارث به تاریخ فوت متوفی، نسبت وراث با متوفی و همچنین نوع و ارزش اموال و دارایی‌های بجا مانده از متوفی بستگی دارد.
قوانین مالیاتی مربوط به ارث در سال 1395 تغییر کرد. بنابراین چنانچه تاریخ فوت متوفی مربوط به سال 1394 یا قبل از آن باشد، مالیات بر اساس قانون قدیم محاسبه میشود. همچنین اگر تاریخ فوت در سال 1395 یا بعد از آن باشد، مالیات مربوطه مطابق قانون جدید به وراث تعلق می‌گیرد.
به میزانی که نسبت وراث با متوفی نزدیکتر باشد مقدار مالیات اموال ورثه ای کمتر، و هرچه این نسبت دورتر باشد، میزان مالیات ورثه بیشتر خواهد شد.
در قانون جدید نرخ مالیات ورثه ای برای انواع مختلف دارایی‌ها از قبیل ملک مسکونی، مغازه، خودرو، حساب بانکی و … متفاوت است. اما در قانون قدیم نرخ مالیات برای تمام انواع دارایی‌ها یکسان است و مجموع ارزش اموال، تعیین کننده نرخ مزبور است. به طور کلی در قانون قدیم هرچه ارزش ماترک بیشتر باشد، نرخ مالیات نیز بیشتر خواهد شد.
نحوه محاسبه مالیات بر ارث بر اساس قانون جدید
بر اساس ماده ۱۷ ق.م.م، اموال و دارایی هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، به شرح زیر مشمول مالیات است:
نسبت به سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنای موارد مندرج در بند ۲ این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد ۳% .
نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم 1.5 برابر نرخ های مذکور در تبصره 1 ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر ق.م.م طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث .
نسبت به حق الامتياز و سایر اموال و حقوق مالی که در بند های مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ده درصد ۱۰% ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث .
نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد ۲% بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث .
نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم 1.5 برابر نرخ های مذکور در ماده ۵۹ ق.م.م به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث .
نسبت به اموال و دارایی های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد ۱۰% ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث .
مطابق تبصره 1 ماده ۱۷ ق.م.م، محاسبه و اخذ مالیات بر ارث در مورد متوفیان قبل از لازم الاجرا شدن قانون مالیات های مستقیم اصلاحیه مورخ 31/4/1394 (تاریخ اجرای اصلاحیه یاد شده از ابتدای سال ۱۳۹۵ می باشد) اعم از اینکه پرونده مالیاتی برای آنها تشکیل شده یا نشده باشد، مشمول حکم ماده ۱۷ ق.م.م نخواهد بود.
مطابق تبصره ۲ ماده ۱۷ ق.م.م، نرخ های مذکور در این ماده مربوط به وراث طبقه اول است. در صورتی که وراث طبقات دوم و سوم باشند، نرخهای مذکور در این ماده به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد.
مطابق تبصره ۳ ماده ۱۷ ق.م.م، در صورتی که متوفی و وراث، تبعه خارجی باشند، اموال و دارایی های متوفی که در ایران واقع است، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود.
مطابق تبصره ۴ ماده ۱۷ ق.م.م، در مواردی که وراث سهم خود از اموال موضوع بندهای ۲، ۴ و ۵ این ماده را به اشخاص ثالث یا وراث دیگر انتقال دهند، علاوه بر مالیات بر ارث به شرح فصل مالیات بر ارث، مشمول مالیات طبق مقررات فصول مربوط خواهند بود.
مطابق تبصره ۵ ماده ۱۷ ق.م.م، حقوق ناشی از عقود اجاره به شرط تملیک با بانک ها و سایر نهاد های مالی و اعتباری، نسبت به عرصه و اعیان املاک بر اساس ارزش معاملاتی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه خواهد شد.
بر اساس ماده ۳۸ ق.م.م، اموالی که به موجب نذر یا وصیت حسب مورد به وراث منتقل می شود به نرخ مذکور در ماده ۱۷ ق.م.م و در صورتی که به غیر وراث به استثنای اشخاص مذکور در بند ۳ ماده ۲۴ ق.م.م، منتقل شود مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.
در مواردی که منافع مالی، مورد نذر یا وصیت باشد و همچنین منافع مالی که مورد وقف و حبس است، اشخاص منتفع از منافع به استثنای اشخاص مذکور در بند ۳ ماده ۲۴ ق.م.م نسبت به منافع هر سال مشمول مالیات بر درآمد خواهند بود. مطابق تبصره ماده ۳۸ ق.م.م، مال مورد وصیت وقتی مشمول مالیات خواهد بود که وصیت با فوت موصی قطعی شده باشد.
نرخ مالیات بر ارث سپرده های بانکی ۱۴۰۰
پس از سال ۱۳۹۴، قانون یا تبصره جدیدی برای مالیات بر ارث سپرده های بانکی تصویب نشده است و همچنان بر اساس قانون مصوب ۱۳۹۴ محاسبات مالیات بر ارث‌های بانکی صورت می‌گیرد.
نتیجه گیری
چنانچه قصد پرداخت مالیات بر ارث سپرده های بانکی دارید و جزء وراث متوفی محسوب می‌شوید، کافی است به اصلی‌ترین شعب بانک مراجعه کرده و پس از تکمیل فرم خود اظهاری، اطلاعات لازم در مورد سپرده‌های بانکی را دریافت و در اختیار بانک قرار دهید. در این صورت در زمان کمتری، بر اساس قانون قدیم، مالیات از حساب برداشته شده یا میزان مالیات بر اساس قانون جدید به شما ابلاغ و شما می‌توانید به عنوان یکی از وراث از حساب برداشت کنید.
آگاهی از روند پیگیری قانونی موجب میشود، پرداخت مالیات بر ارث سپرده در زمان کوتاه‌تری انجام شده و وراث در زمان کوتاه‌تری به سرمایه سپرده بانکی دسترسی پیدا کنند. همراهی با یک وکیل ارث می‌تواند راهکار خوبی برای کسب آگاهی از موارد قانونی و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه باشد.
